QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỚI VIỆC GIÚP VACPA HƯỚNG ĐẾN MỤC TIÊU NGANG TẦM KHU VỰC VÀ QUỐC TẾ
1/ Hội nghề nghiệp kế toán, kiểm toán trên thế giới:
Trong điều kiện kinh tế thị trường, BCTC của doanh nghiệp phải trung thực, minh bạch và công khai vì liên quan đến lợi ích, nghĩa vụ của nhiều nhà đầu tư. Để góp phần đảm bảo yêu cầu trên, những người hành nghề kế toán, kiểm toán đã lập ra tổ chức nghề nghiệp độc lập để thực hiện trách nhiệm đào tạo, xác nhận năng lực, cung cấp thông tin và quản lý đạo đức nghề nghiệp những người hành nghề này. Nhờ đó uy tín, danh tiếng của những người hành nghề ngày càng được nâng cao, không chỉ được từng nước mà nhiều nước thừa nhận, như Hiệp Hội kế toán công chứng Anh (ACCA) hiện có 131.000 Hội viên, 80 văn phòng đại diện trên 64 nước trên thế giới, đã có văn phòng và 300 hội viên ở Việt Nam; Hội kế toán viên công chứng Australia (CPA A) hiện có 129.000 Hội viên, 10 văn phòng đại diện trên thế giới, có văn phòng và 180 Hội viên ở Việt Nam. Cơ quan Nhà nước nhiều nước trên thế giới đã thừa nhận kết quả hoạt động của các Hội nghề nghiệp này. Tuy nhiên Nhà nước vẫn thực hiện chức năng kiểm soát hoạt động của các Hội nghề nghiệp.
Các Hội nghề nghiệp quốc tế thường được Nhà nước thừa nhận các chức năng, nhiệm vụ sau đây:
- Nghiên cứu, soạn thảo và công bố Chuẩn mực kế toán, Chuẩn mực kiểm toán và Chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp; Ban hành tài liệu hướng dẫn thực hiện Chuẩn mực kế toán, Chuẩn mực kiểm toán;
- Tổ chức đào tạo, tổ chức thi và cấp chứng chỉ Hội viên sau 3-5 năm kinh nghiệm thực tế.
- Tổ chức cập nhật kiến thức cho Hội viên; Cung cấp thông tin nghề nghiệp và tư vấn chuyên môn cho Hội viên;
- Kiểm soát chất lượng dịch vụ của Hội viên; Quản lý đạo đức nghề nghiệp và xử lý các sai phạm của Hội viên.
Hội nghề nghiệp ở các nước đang phát triển được Nhà nước giao có sự khác nhau về: (1) Việc công bố các Chuẩn mực kế toán, Chuẩn mực kiểm toán và (2) Việc tổ chức thi và cấp chứng chỉ hành nghề.
Theo thông lệ chung của hầu hết các nước (Nga, Nhật Bản, Trung Quốc, Thái Lan Macedonia, Hàn Quốc, Ba Lan, Singapore, Pháp…), người hành nghề kế toán, kiểm toán bắt buộc phải là Hội viên của Hội nghề nghiệp; người hành nghề có thể đồng thời là Hội viên của các Hội nghề nghiệp kế toán, kiểm toán khác nhau. Hội viên của Hội nghề nghiệp có thể là cá nhân hoặc có thể là doanh nghiệp kế toán, kiểm toán. Hội viên có thể thực tế hành nghề hoặc không hành nghề kế toán, kiểm toán...
Các qui định liên quan đến mục đích, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Hội nghề nghiệp và tiêu chuẩn, điều kiện của Hội viên nói trên được qui định trong văn bản pháp luật hoặc các hình thức khác, có nước có Luật riêng về Hội nghề nghiệp tự quản; có nước có các chương riêng trong Luật kế toán viên công chứng...
2/ Hội nghề nghiệp về kiểm toán độc lập ở Việt Nam (VACPA)
2.1 Sự cần thiết cấp bách khách quan của việc thành lập:
Trước năm 2005, Bộ Tài chính là cơ quan quản lý nhà nước, trực tiếp thực hiện và quản lý mọi hoạt động liên quan đến nghề nghiệp kế toán, kiểm toán, gồm: Trình và ban hành văn bản qui phạm pháp luật về kiểm toán; Tổ chức thi và cấp chứng chỉ KTV; Đăng ký và quản lý hành nghề; Tổ chức đào tạo, cập nhật kiến thức; Kiểm soát chất lượng hoạt động và xử lý các sai phạm của KTV hành nghề và DNKT.
Năm 2005 Việt Nam đã thành lập Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA). Với mục tiêu hội nhập với các tổ chức Hội nghề nghiệp trong khu vực và thế giới, Hội viên VACPA phải là người có chứng chỉ KTV, đáp ứng các yêu cầu về cập nhật kiến thức, về kiểm soát chất lượng, về năng lực hành nghề, trách nhiệm pháp lý trong các báo cáo kiểm toán và dịch vụ có bảo đảm và yêu cầu về đạo đức nghề nghiệp tương đương với yêu cầu hội viên là các kế toán viên công chứng của các nước trong khu vực và thế giới.
Năm 2005, xét đến sự cần thiết của công cuộc đổi mới, mở cửa và hội nhập quốc tế; xét điều kiện thực tế của các Hội nghề nghiệp kế toán, kiểm toán đã có ở Việt Nam, ngày 14/07/2005 tại Quyết định số 47/2005/QĐ-BTC, Bộ Tài chính đã chuyển giao một số công việc liên quan đến quản lý hành nghề kiểm toán cho VACPA theo lộ trình chuyển giao phù hợp, gồm: (1) Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ nghề nghiệp cho KTV hành nghề. Thực hiện cập nhật kiến thức cho KTV hành nghề; (2) Quản lý thống nhất danh sách KTV hành nghề, danh sách DNKT; (3) Xem xét điều kiện và công khai danh sách KTV hành nghề, danh sách DNKT đủ điều kiện hành nghề; (4) Thực hiện kiểm tra tuân thủ pháp luật về kiểm toán, chất lượng dịch vụ trong các DNKT. Hàng năm thực hiện tổng kết, đánh giá chất lượng dịch vụ và hoạt động nghề nghiệp của KTV hành nghề, hoạt động kiểm toán và báo cáo với Bộ Tài chính; (5) Các việc khác như: Tổ chức ôn thi và tham gia tổ chức thi KTV.
Trong năm 2008, Bộ Tài chính tiếp tục uỷ quyền cho VACPA thực hiện việc nghiên cứu, soạn thảo, cập nhật Hệ thống chuẩn mực kiểm toán Việt Nam phù hợp với Chuẩn mực kiểm toán Quốc tế (Quyết định số 1053/QĐ-BTC ngày 13/5/2008).
2.2 Kết quả thực hiện các công việc do Bộ Tài chính chuyển giao cho VACPA
(1) Việc chuyển giao công việc quản lý hành nghề kiểm toán thuộc trách nhiệm của Bộ Tài chính cho VACPA là kịp thời và phù hợp với thông lệ Quốc tế:
Hoạt động kiểm toán đòi hỏi sự độc lập, trung thực, minh bạch, chịu sự kiểm soát của cả xã hội. Do đó, cần có sự tham gia của các tổ chức nghề nghiệp chuyên nghiệp nhằm giảm nhẹ thủ tục hành chính và sự can thiệp trực tiếp của cơ quan nhà nước vào doanh nghiệp. Các công việc Bộ Tài chính đã chuyển giao cho VACPA thực hiện từ năm 2005 và thực tế qua đánh giá đã chứng minh việc chuyển giao này là hoàn toàn hợp lý, phù hợp với xu hướng phát triển của xã hội, đúng với chủ trương đổi mới, mở cửa, hội nhập của Đảng và Nhà nước. Nghị quyết Đại hội Đảng IX nêu rõ: “cần mở rộng hơn các hình thức tập hợp nhân dân, tham gia các tổ chức xã hội, các hội nghề nghiệp…” và “hỗ trợ, khuyến khích các tổ chức hoạt động không vì mục đích lợi nhuận mà vì nhu cầu, lợi ích của nhân dân. Những tổ chức này được Nhà nước uỷ quyền thực hiện một số nhiệm vụ, cung cấp một số dịch vụ công với sự giám sát của cộng đồng. Thông qua đó, nhà nước có thể tập trung sức lực để thực hiện những nhiệm vụ quan trọng”.
Công việc quản lý, cập nhật kiến thức và kiểm soát người hành nghề kiểm toán có khối lượng ngày càng lớn, càng phức tạp, đòi hỏi cao, sát thực tế hơn, phù hợp với thông lệ quốc tế… trong khi cơ quan nhà nước không thể tăng biên chế bộ máy hành chính, năng lực thực hiện cũng bị hạn chế do cán bộ nhà nước không có chứng chỉ hành nghề và thực tế không hành nghề nên không nhất thiết cứ phải làm các công việc như đã chuyển giao, nếu không sẽ làm hạn chế sự phát triển nghề nghiệp này.
(2) Công việc chuyển giao trong 5 năm qua đã đạt hiệu quả tốt:
Về cơ bản VACPA đã và đang triển khai thực hiện tốt, có hiệu quả các công việc do Bộ Tài chính chuyển giao.Trong 5 năm qua, để thực hiện được các công việc Bộ Tài chính chuyển giao, VACPA đã hình thành được tổ chức bộ máy với các qui chế hoạt động theo mô hình của tổ chức nghề nghiệp quốc tế. Bước đầu VACPA đã góp phần nâng cao chất lượng và uy tín KTV hành nghề thông qua hoạt động đào tạo, cập nhật kiến thức, tư vấn chuyên môn, kiểm soát chất lượng, quản lý hành nghề và quan hệ quốc tế. Xã hội đã biết đến VACPA và tổ chức quốc tế bước đầu đã quan tâm đến hoạt động của VACPA.
3/ Bài học kinh nghiệm từ hoạt động của VACPA cho việc soạn thảo dự án Luật Kiểm toán độc lập
(1). Để hội nhập với quốc tế và các nước trong khu vực, các nội dung liên quan đến Hội nghề nghiệp về kiểm toán trong hoạt động kiểm toán độc lập cần phải được luật hoá làm cơ sở pháp lý để chuyển giao dần các chức năng quản lý hành nghề kiểm toán từ cơ quan nhà nước sang cho Hội nghề nghiệp, đó cũng chính là việc thực hiện các cam kết của Việt Nam trong tiến trình hội nhập.
Theo thông lệ quốc tế, Hội nghề nghiệp cần được quy định rõ vai trò, vị trí và được Nhà nước thừa nhận, thuận lợi cho việc hội nhập, thừa nhận lẫn nhau trong lĩnh vực kiểm toán. Sự tồn tại của Hội nghề nghiệp là cần thiết khách quan nhằm góp phần phát triển hoạt động nghề nghiệp. Hiện nay hơn 95% KTV hành nghề đã tham gia hội viên của VACPA. Đây là Tổ chức nghề nghiệp chuyên nghiệp, độc lập có đặc thù riêng (như hành nghề luật sư) vì có vai trò rõ ràng trong việc phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước kiểm tra, giám sát hành nghề của các KTV hành nghề và DNKT.
Ở Việt Nam, một số nghề nghiệp khác cũng đã có Hội và được xác định là Tổ chức xã hội - nghề nghiệp, được quy định một chương riêng trong Luật như Luật Luật sư, Hội hành nghề y dược tư nhân (trong Pháp lệnh hành nghề y dược tư nhân), giúp cho Hội định hướng phát triển rõ ràng, mạnh mẽ sau khi có Luật này.
(2). Các nội dung sau cần được nghiên cứu, xem xét để qui định trong Luật Kiểm toán độc lập:
Thứ nhất, nguyên tắc quản lý hoạt động kiểm toán độc lập: cần kết hợp giữa quản lý Nhà nước với phát huy vai trò tự quản được chịu trách nhiệm của Tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán, bảo đảm việc tuân thủ pháp luật, chuẩn mực kiểm toán, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của KTV hành nghề và DNKT.
Những năm qua VACPA đã hỗ trợ đắc lực và có hiệu quả cho cơ quan Nhà nước trong việc quản lý hành nghề kiểm toán. Tuy nhiên nguyên tắc kết hợp giữa quản lý Nhà nước với tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán chưa được quy định chính thức trong văn bản pháp luật về kiểm toán độc lập, mặt khác bản thân VACPA còn có khó khăn về nguồn nhân lực, cũng như tổ chức hoạt động, chưa thực sự chuyên nghiệp nên cơ quan nhà nước chưa thể chuyển giao nhiều hơn các phần việc liên quan đến việc quản lý hành nghề kiểm toán cho Hội như thông lệ của hầu hết các nước. Theo đó công tác quản lý hành nghề kiểm toán hiện nay vẫn còn nặng tính chất hành chính nhà nước.
Thứ hai, qui định về Tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán, gồm các điểm sau:
(a). Tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán là tổ chức được thành lập theo quy định của pháp luật về Hội để tập hợp hội viên là KTV, KTV hành nghề và DNKT trong cả nước.
(b). Tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán được thực hiện các công việc sau:
- Bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, tư vấn và nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp cho các hội viên;
- Kiểm tra, kiểm soát chất lượng hoạt động của hội viên; giám sát và giúp đỡ hội viên hành nghề theo đúng quy định của pháp luật; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của hội viên;
- Xây dựng và công bố chuẩn mực kiểm toán sau khi có ý kiến chấp thuận của Bộ Tài chính;
- Tham gia với Bộ Tài chính tổ chức thi KTV hành nghề;
- Tham gia xây dựng văn bản pháp luật và kiến nghị với cơ quan quản lý Nhà nước về những vấn đề có liên quan đến hoạt động kiểm toán độc lập.
(c). Tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán khi thực hiện các hoạt động của Hội có trách nhiệm tuân thủ các quy định pháp luật về kiểm toán độc lập và các văn bản pháp luật có liên quan.
Thứ ba, qui định trách nhiệm của Tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán như sau:
- Tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán thực hiện tự quản KTV hành nghề, DNKT và hoạt động hành nghề kiểm toán theo quy định của Luật Kiểm toán độc lập và Điều lệ của mình;
- Tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán phối hợp với cơ quan quản lý Nhà nước trong việc quản lý KTV hành nghề và hoạt động hành nghề kiểm toán theo quy định của pháp luật và của Bộ Tài chính.
Thứ tư, qui định điều kiện KTV hành nghề phải là hội viên tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán.
Việc quy định KTV hành nghề phải là hội viên tổ chức nghề nghiệp sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc kiểm tra chất lượng kiểm toán viên. Tổ chức nghề nghiệp là đơn vị kiểm tra, giám sát việc tuân thủ chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp kế toán, kiểm toán của các KTV hành nghề. Đây là tiêu chí quan trọng để KTV hành nghề tuân thủ pháp luật, mặt khác tạo điều kiện cho tổ chức nghề nghiệp phát huy vai trò kiểm tra, giám sát. Người hành nghề kiểm toán ở hầu hết các nước cũng đều phải là hội viên của một trong các tổ chức nghề nghiệp được Nhà nước thừa nhận.
Để có thể đưa được các quy định nói trên vào Luật kiểm toán độc lập, thực tế cũng là nhờ một phần lớn vào những gì VACPA đã làm được trong 5 năm qua, giúp cho cơ quan Nhà nước, các chuyên gia pháp luật có được hình ảnh thực tiễn của Việt Nam, có sức thuyết phục về tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán.
(Theo VACPA)
No comments:
Post a Comment